Hiệu ứng mạng là gì? Các loại Network Effect và ứng dụng

Network effect (tạm dịch: Hiệu ứng mạng) là hiệu ứng mà mỗi một người dùng gia nhập vào mạng lưới sẽ tạo thêm giá trị và cải thiện chất lượng cho cả mạng lưới đó.

Hiệu ứng mạng là gì?

Hiệu ứng Mạng (tên tiếng Anh: Network Effect) là một hiện tượng trong đó những người dùng hiện tại của một sản phẩm hoặc dịch vụ được hưởng lợi ích khi càng có thêm nhiều người dùng khác. Hiệu ứng này được tạo ra khi giá trị sản phẩm hoặc dịch vụ đó gia tăng cho chính họ khiến họ quảng bá sản phẩm đó rộng rãi hơn.

Ví dụ lớn nhất và nổi tiếng nhất về hiệu ứng mạng là Internet – mạng lưới nơi mọi người kết nối với nhau.

Lịch sử hình thành Network Effects

Phần lớn công việc ban đầu được thực hiện liên quan đến Hiệu ứng mạng dựa trên Định luật Metcalf. Định luật này nói rằng giá trị của một mạng viễn thông tỷ lệ thuận với bình phương của số lượng người dùng được kết nối. Lý thuyết Hiệu ứng Mạng hiện đại được phát triển dựa trên nghiên cứu của Joseph Farrell, Michael L, Carl Shapiro và Garth Saloner vào những năm 1990.

Ví dụ Hiệu ứng Mạng qua hình thức “điện thoại”

Các nhà nghiên cứu này đã đưa ra khái niệm bằng cách sử dụng điện thoại làm ví dụ:

• Nếu bạn sở hữu một chiếc điện thoại nhưng không có ai khác sở hữu, thì điều đó chẳng có giá trị gì. Khi nhiều người tham gia vào mạng điện thoại, điện thoại càng trở nên có giá trị đối với bạn.
• Nếu bạn mua một chiếc điện thoại, bạn sẽ nhận được một lợi ích. Bạn bè của bạn cũng thấy giá trị của chiếc điện thoại của họ tăng lên vì bây giờ họ có thể đổ chuông. Đó là lợi ích bên ngoài của việc nhận được vật hữu hình là chiếc điện thoại.

Để có được hiệu ứng mạng tốt thì đi kèm với nó là thách thức. Người dùng ban đầu của các trang mạng xã hội không có nhiều người để tương tác. Tuy nhiên, khi mọi người tham gia vào một nhóm như Facebook, nó tạo ra hiệu ứng nhóm với mọi người cảm thấy cần phải tham gia. Bạn muốn tham gia mạng xã hội nơi có tất cả bạn bè của bạn.

Hiệu ứng mạng phụ thuộc rất lớn đến vòng phản hồi tích cực. Một số sản phẩm có hiệu ứng mạng nhưng không hoàn thiện và dĩ nhiên, nó sẽ biến mất. Ví dụ, đĩa mini không bao giờ thực sự bắt kịp dù đã có hiệu ứng Mạng.

Đôi khi người ta đề cập đến hiệu ứng mạng như yếu tố phát triển kinh tế theo quy mô.

Tốc độ của hiệu ứng mạng sau đó sẽ tăng lên theo cấp số nhân với quá trình đồng sáng tạo, nơi người dùng tự động đăng ký để nhận giá trị bổ sung mà họ đang nhận được.

Hiệu ứng mạng là cơ hội để tăng trưởng thần tốc

Facebook đã tạo ra một vị trí thống trị trong mạng xã hội, một phần lớn là nhờ hiệu ứng mạng và là người đi đầu (một trong những mạng xã hội đầu tiên). Tuy nhiên, các công ty mới vẫn có thể tham gia thị trường bằng cách khai thác một phân khúc thị trường hơi khác một chút. Ví dụ:

• Twitter
• Snapchat
• Instagram

Lưu ý rằng hiệu ứng mạng không phải lúc nào cũng ngăn cản sự gia nhập của các công ty mới. Đối với những người trẻ tuổi, sự phổ biến của Facebook đã khiến nó mất đi yếu tố thú vị. Với tất cả mọi người trên Facebook và sự gia tăng thương mại hóa của nó, đó là động lực để mọi người tìm kiếm các lựa chọn thay thế.

Một mạng ở dạng cơ bản của nó bao gồm các nút (node) và sau đó là các kết nối. Các nút có thể là vật hoặc người. Ví dụ:

• Luồng đơn hướng – một người có ảnh hưởng trên Twitter đăng tweet nhưng không phản hồi lại bất kỳ ai.
• Hai chiều trò chuyện bằng Facebook Messenger.

Quy luật Hiệu ứng mạng là gì?

Nghiên cứu về mạng và nền tảng đã phát triển theo cấp số nhân. Tuy nhiên, có một số luật đáng chú ý đã được cơ sở để hiểu các mạng.

Sarnoff, Metcalfe và Reed’s đã cung cấp các luật cơ bản đơn giản mô tả cách giá trị mạng phát triển trong mối quan hệ với kích thước và hình dạng mạng.

Cái gọi là Luật Hiệu ứng Mạng không phải là bất biến. Một số tác động có thể sẽ khiến các quy luật này không phù hợp nhưng chúng vẫn cung cấp cái nhìn chi tiết hơn về hiệu ứng mạng.

Các loại hiệu ứng mạng quan trọng mà bạn cần nhớ

Tổng quan mà nói, hiệu ứng mạng được chia thành 4 loại chung:

1. Hiệu ứng mạng trực tiếp (direct network effect)

2. Hiệu ứng mạng gián tiếp (indirect network effect)

3. Hiệu ứng mạng song phương (bilateral network effect)

4. Hiệu ứng mạng cục bộ (local network effect)

Hiệu ứng mạng trực tiếp là gì?

Hiệu ứng mạng trực tiếp (direct network effect) hay còn gọi là hiệu ứng mạng cùng phía (same-side network effect) phát sinh khi người dùng được hưởng lợi trực tiếp từ việc có thêm người dùng mới. Hiệu ứng mạng trực tiếp tỷ lệ thuận với người dùng sản phẩm gốc.

• Các nền tảng truyền thông xã hội hưởng lợi từ các hiệu ứng mạng trực tiếp. Giá trị của dịch vụ tăng lên là kết quả trực tiếp của việc thu hút nhiều người dùng hơn.
• Apple cũng được hưởng lợi từ các hiệu ứng mạng trực tiếp. Ưu đãi các tin nhắn được gửi từ iPhone đến một thiết bị Apple khác (thông qua iMessage) đã giúp công ty mở rộng đường trên thị trường.

Hiệu ứng mạng trực tiếp không áp dụng cho các doanh nghiệp nền tảng. Nguyên nhân vì các nền tảng có hai hoặc nhiều nhóm người dùng trao đổi giá trị với nhau. Có hai nhóm người dùng: nhà sản xuất & người tiêu dùng. Càng nhiều người tiêu dùng trên mạng, mạng đó càng có giá trị đối với nhà sản xuất và ngược lại.

Với hiệu ứng mạng trực tiếp, giá trị của một dịch vụ chỉ đơn giản là tăng lên khi số lượng người dùng tăng lên.

Hiệu ứng mạng gián tiếp là gì?

Hiệu ứng mạng gián tiếp (indirect network effect) hoặc mạng chéo (cross-side network) phát sinh khi người sử dụng sản phẩm gốc tăng lên không phải do thu lợi trực tiếp mà do tác dụng của một sản phẩm bổ sung nào đó gây ra việc sử dụng sản phẩm bổ sung.

Sự khác biệt chính giữa hiệu ứng mạng gián tiếp và trực tiếp là kiểu người dùng tham gia quan trọng. Lấy ví dụ về Uber, khi một tài xế mới gia nhập Uber, có rất ít hoặc không có giá trị bổ sung cho các tài xế khác. Tuy nhiên, khi một người lái xe tham gia Uber, điều đó sẽ làm tăng giá trị của Uber cho tất cả các tài xế.

Với hiệu ứng mạng gián tiếp, giá trị của dịch vụ sẽ tăng lên đối với một nhóm người dùng khi một người dùng mới của một nhóm người dùng khác tham gia vào mạng.

Hiệu ứng mạng gián tiếp được ứng dụng trong kinh doanh

Cùng ví dụ của Uber, hai chiều của thị trường đều tham gia để tạo ra hiệu ứng mạng:

• Khách hàng thu hút các tài xế
• Tài xế thu hút lại khách hàng

Với hệ điều hành Android của Google:

• Các nhà phát triển ứng dụng thu hút người tiêu dùng
• Mgười tiêu dùng thu hút các nhà phát triển ứng dụng

Các trang thương mại điện tử, chẳng hạn như Etsy và eBay hay ở Việt Nam là Shopee, Lazada và Tiki:

• Người bán thu hút người mua
• Người mua thu hút người bán

Và Airbnb:

• Chủ nhà thu hút khách thuê nhà
• Khách thuê nhà thu hút chủ nhà

Tất cả các doanh nghiệp này thu hút các hiệu ứng mạng hai chiều với phản hồi tích cực. 

Tầm quan trọng của những hiệu ứng này trong việc kích thích tăng trưởng mạng là rất lớn. Các doanh nghiệp nền tảng thường sẽ chịu chi tiền để thu hút người tham gia vào một chiều thị trường. Họ hiểu rằng, nếu có thể thu hút được một chiều tham gia vào nền tảng, thì chiều bên kia của thị trường cũng sẽ bị thu hút theo.

Hiệu ứng mạng hai chiều với phản hồi tích cực giải thích vì sao Uber có thể huy động hàng triệu $0 từ các nhà đầu tư để giảm giá hàng trăm chuyến đi. Các chương trình giảm giá của Uber đã mua thị phần theo cách thu hút một vòng lặp lành mạnh giữa tài xế và hành khách, những người sau đó sẽ trả toàn bộ phí cho việc tham gia vào mạng lưới. 

Hiệu ứng mạng song phương là gì?

Hiệu ứng mạng song phương hay hiệu ứng mạng hai chiều (bilateral network effect) phát sinh khi có sự gia tăng người dùng sản phẩm bổ sung và họ được hưởng lợi.

Ví dụ, số lượng người dùng trên Internet tăng lên do lượng người dùng điện thoại thông minh tăng lên. Mối quan hệ bổ sung của cả hai sản phẩm làm tăng số lượng người dùng Internet.

Hiệu ứng mạng cục bộ là gì?

Khi lợi ích của người dùng bị ảnh hưởng bởi một nhóm nhỏ thành viên chứ không phải toàn bộ thành viên, thì đó được gọi là hiệu ứng mạng cục bộ (local network effect).

Ví dụ: một người dùng tin nhắn nhanh sẽ được lợi nếu bạn bè của anh ấy/cô ấy đăng ký cùng một ứng dụng nhắn tin tức thời, nhưng anh ta sẽ không thu được gì từ sự gia tăng người dùng nói chung.

Vì sao bạn cần biết về hiệu ứng mạng (Network Effect)?

Theo Economics for Managers, các nguyên tắc cơ bản của hiệu ứng mạng cho thấy, doanh nghiệp, trang web hoặc nền tảng có thị phần cao nhất sẽ thành công hơn về lâu dài. Điều này có nghĩa là thị phần của nó có khả năng tăng trưởng thần tốc. Vì lý do này, hiệu ứng mạng đóng một vai trò chính, còn gọi là thị trường thắng cuộc.

Trước khi định giá sản phẩm, dịch vụ, bạn cần phải hiểu liệu thị trường có đang chịu tác động của hiệu ứng mạng không. Tại sao? Bởi vì có thể chiến lược giá cơ bản sẽ tự phản tác dụng ở những thị trường mà hiệu ứng mạng được cho là mạnh nhất.

Để tối đa hóa tỷ suất lợi nhuận, doanh nghiệp thường định giá sản phẩm của họ càng cao càng tốt. Đương nhiên, mức giá này sẽ không vượt quá mức sẵn sàng chi trả của khách hàng. Tuy nhiên, khi một thị trường chịu tác động của mạng lưới, mối quan tâm thúc đẩy không phải là lợi nhuận quá nhiều mà là thị phần — đặc biệt là ở giai đoạn đầu.

Nguyên nhân do mức độ sẵn sàng chi trả của khách hàng trong tương lai phụ thuộc vào số lượng người dùng hiện tại. Bằng cách tăng trưởng thị phần thần tốc, bạn sẽ tăng khả năng tăng giá sau này, khi bạn đã tận dụng được hiệu ứng mạng và thúc đẩy việc áp dụng sản phẩm của mình nhiều nhất có thể. Vì lý do này, nhiều công ty định giá sản phẩm của họ thấp từ rất sớm hoặc tặng miễn phí. Nói cách khác, đây là chiến lược “cho đi để nhận lại nhiều hơn” của các doanh nghiệp lớn.

Sự xuất hiện của Facebook như một gã khổng lồ về truyền thông xã hội là một ví dụ tuyệt vời cho tiền đề này trong thực tế. Khi Facebook ra mắt vào năm 2004, nó là một nền tảng truyền thông xã hội miễn phí. Nhờ tính năng miễn phí, nền tảng này trở nên phổ biến hơn, chiếm được thị phần lớn hơn và cuối cùng đã soán ngôi Myspace, đối thủ cạnh tranh chính của nó vào thời điểm đó. Mãi đến năm 2007, Facebook mới giới thiệu quảng cáo trong nỗ lực kiếm tiền từ cơ sở người dùng của mình và phải đến năm 2013 , công ty mới tăng cường đáng kể những nỗ lực đó.

Ứng dụng thực tế của hiệu ứng mạng là gì?

Doanh số bán trên thị trường bị ảnh hưởng đáng kể bởi sự gia tăng giá trị của mạng lưới khi có thêm người dùng mới. Nếu giá trị của sản phẩm thu được cao hơn giá của sản phẩm, cơ sở người tiêu dùng dự kiến ​​sẽ tăng lên. Lượng người tiêu dùng cao hơn sẽ tăng trưởng thần tốc sau khi đăng ký đạt đến một mức khối lượng quan trọng nhất định. Người đăng ký mới bị thu hút bởi sản phẩm vì giá trị bổ sung mà họ đang nhận được.

Các công ty có thể thu hút người dùng mới vào mạng của họ theo nhiều cách khác nhau, chẳng hạn như miễn phí, giảm giá, dùng thử miễn phí, v.v.

Network effect cũng hiệu quả với mô hình của các mạng xã hội. Khi mạng xã hội có càng nhiều người tham gia, càng nhiều công ty quảng cáo cũng muốn tham gia nền tảng. Gia tăng về số lượng đơn vị quảng cáo dẫn đến sự tăng trưởng về doanh thu cho mạng xã hội. Từ đó, các nền tảng này phát triển và có thể cung cấp nhiều dịch vụ hơn cho người tiêu dùng.

Network effect được ứng dụng trong lĩnh vực tài chính

Các sàn giao dịch chứng khoán hiện đại đã và đang áp dụng hiệu ứng mạng khá thành công.

Hiệu ứng mạng phát sinh do tính chất biến động của giá cổ phiếu. Lực lượng cung và cầu xác định giá luôn thay đổi và phụ thuộc nhiều vào số lượng người dùng.

Khi nhu cầu thấp, giá giảm sẽ thu hút nhiều nhà đầu tư vào đầu tư. Khi họ đầu tư, giá cổ phiếu tăng lên sẽ thu hút nhiều người hơn nữa. Sau đó là sự sụp đổ khi mọi người mất niềm tin vào cổ phiếu và bán tháo cổ phiếu, khiến giá xuống thấp. Hiệu ứng mạng đang phát huy tác dụng khi có nhiều người mua một loại cổ phiếu nhất định, vì mọi người đều được hưởng lợi từ giá tăng của nó.

Một số ví dụ thực tiễn dễ thấy khác của hiệu ứng mạng

1. Phương tiện truyền thông xã hội – bạn cần mọi người giao tiếp.
2. Điện thoại – bạn cần người khác có điện thoại để nhận cuộc gọi.
3. Microsoft office – Nếu người khác có khả năng tương thích, bạn có thể dễ dàng chia sẻ tài liệu hơn.
4. Hệ điều hành của Apple và Apps – Khi càng nhiều người chọn iPhone của Apple, thì việc quảng cáo Apps sẽ trở nên hấp dẫn hơn đối với doanh nghiệp. Điều này làm cho iPhone của Apple trở nên đáng mong đợi hơn. Đây là hiệu ứng mạng hai chiều vì sự phát triển của Apple iPhone khiến việc sản xuất Apps có lợi hơn. Cả Apple và các nhà phát triển ứng dụng đều được hưởng lợi từ sự phát triển của bên kia.
5. Bitcoin – tiền kỹ thuật số. Càng nhiều người sử dụng và chấp nhận bitcoin, tiền kỹ thuật số này càng trở nên hấp dẫn.

Bất lợi của Network effect

Trở ngại chính cho doanh nghiệp muốn sử dụng hiệu ứng mạng là làm sao lôi kéo, thu hút đủ người dùng ban đầu để hiệu ứng mạng được giữ vững.

Lượng người dùng cần thiết để tạo ra được hiệu ứng mạng – Critical mass (khối lượng tới hạn: điểm mà tại đó một công ty đang phát triển có thể tự duy trì và không còn cần đầu tư bổ sung để tiếp tục hoạt động). Sau khi đạt được khối lượng tới hạn, những người dùng mới sẽ bị thu hút vì những người dùng cũ cho họ thấy hàng hóa hoặc dịch vụ đó cung cấp nhiều tiện ích cho họ.

Nếu quá nhiều người sử dụng hàng hóa hoặc dịch vụ tình trạng tắc nghẽn có thể xảy ra và chúng là hiệu ứng mạng tiêu cực.

Đối với ví dụ Internet, quá nhiều người dùng trên cùng một dịch vụ mạng có thể làm chậm tốc độ mạng, làm giảm lợi ích cho người dùng. Do đó, các nhà cung cấp hàng hóa và dịch vụ sử dụng Network effect phải đảm bảo có đủ khả năng để phục vụ tất cả người dùng.

Hiệu ứng mạng và lý thuyết thương mại lớn

Nếu một quốc gia chuyên về một ngành cụ thể, có thể có những hiệu ứng mạng tích cực, giúp toàn ngành hoạt động hiệu quả hơn. Do đó, giao dịch có lợi nhuận từ việc chuyên môn hóa một ngành hoặc công ty cụ thể.

Hiệu ứng mạng rất giống với khái niệm kinh tế bên ngoài theo quy mô. Quy mô kinh tế tích lũy từ toàn bộ ngành ngày càng lớn hơn. Ví dụ: các công ty máy tính chuyên về Thung lũng Silicon, dẫn đến cải thiện nguồn lao động có tay nghề cao và cơ sở hạ tầng

Tìm hiểu thêm về: Marketing Funnel là gì?

Nguồn tài liệu tham khảo

1. BANTON, CAROLINE. Network Effect. 30 11 2021. (đã truy cập 11 30, 2021).
2. Corporatefinanceinstitute.com. Network Effect. không ngày tháng. (đã truy cập 11 30, 2021).
3. Currier, James. The Network Effects Manual: 13 Different Network Effects (and counting). không ngày tháng. (đã truy cập 11 30, 2021).
4. Economicshelp.org. Network Effects – definition and examples. không ngày tháng. (đã truy cập 11 30, 2021).
5. Fox, Gary. Network Effects: Why They Matter And How To Benefit From Them. không ngày tháng. (đã truy cập 11 30, 2021).